Miłość i niezależność — retrospektywa Johna Cassavetesa

John Cassavetes — scenarzysta, reżyser, twórca niezależny. Był też aktorem, zagrał m.in. w „Dziecku Rosemary” Polańskiego i „Parszywej dwunastce” Aldricha. Jednak aktorstwo było dla niego przede wszystkim pozyskiwaniem funduszy na własne filmy, bo niezależność w kreowaniu filmowych opowieści była dla niego najważniejsza. Jego twórczość wpłynęła na artystyczne dokonania takich reżyserów, jak Martin Scorsese, Jim Jarmusch, Pedro Almodóvar, Lars von Trier czy Kar-Wai Wong. Scorsese uważał Cassavetesa za swojego przewodnika: „Bez niego nie byłbym tym kim jestem dzisiaj w kinie”.

Debiutem reżyserskim Cassavetesa był dramat psychologiczno-obyczajowy „Cienie” (1959), zrealizowany za pieniądze własne i przyjaciół na czarno-białej 16 mm taśmie. Była to próba stworzenia filmu łączącego kino kreacyjne z filmem dokumentalnym. Tę metodę rozwijał w kolejnych produkcjach m.in.: „Twarze” (1968), „Mężowie” (1970), „Minnie i Moskovitz” (1971), „Kobieta pod presją” (1974). Jak sam mówił, chodziło mu przede wszystkim o stworzenie świadomej improwizacji. Na planie jego filmów panowała swoboda i aktorzy mogli bez ograniczeń wczuwać się w postać, a nawet dokonywać znaczących odstępstw od pierwotnie przyjętych założeń. Relacja reżyser-aktor opierała się na zaufaniu i byciu wiernym prawdzie za wszelką cenę, nieważne jak niewygodnej czy przykrej.

Pracował często z tymi samymi aktorami, byli wśród nich: Peter Falk, Ben Gazzara i przede wszystkim wspaniała Gena Rowlands, prywatnie żona Cassavetesa. Zagrała w jego ośmiu filmach, w tym tytułową „Glorię” nagrodzoną Złotym Lwem na Festiwalu w Wenecji, otrzymała tez Oscara za całokształt pracy artystycznej.

Cassavetes był twórcą bezkompromisowym. Obserwacja i dokumentowanie relacji międzyludzkich, próba zrozumienia psychologii kobiety, analiza związku kobiety i mężczyzny to była przestrzeń jego artystycznych poszukiwań. Dziś jego filmy w sposób zaskakująco silny rezonują ze współczesnym światem.

Grażyna Torbicka